برچسب خوردن برای فرار از برچسب خوردن

چند روز پیش یک نفر آمده بود دانشگاه که با من درباره‌ی رشته‌ی فلسفه علم صحبت کند؛ که سبک سنگین کند آیا تغییر رشته از مهندسی به فلسفه علم می‌تواند اتفاق خوبی باشد یا نه؟ که می‌شود در فلسفه علم آرام گرفت و پاسخ سوال‌هایی را یافت؟

گفته بودم وقتی وارد فلسفه علم میشوی و شروع میکنی به خواندن و خواندن و فکر کردن و فکر کردن دیگر این مساله که «پاسخ سوال‌هایم را می‌یابم؟» محلی از اعتبار پیدا نمی‌کند. می‌بینی زمین بازی کلا تغییر کرده و قرار نیست سوال‌ها همیشه پاسخ به معنایی که فکر می‌کنی باید داشته باشند را داشته باشند؛ اصلا پاسخ داشتن به معنایی که مد نظر داری یک چیز عجیب و غریب می‌شود. و این اذیت‌کننده نیست و خوب است. خوب است و همین تغییر زمین‌ بازی است که آرامش می‌آورد. و مثل من وقتی به دو سال پشت سرت نگاه میکنی؛ میبینی چقدر این دو سال خوب بوده؛ از آنچه که تصور می کردی خوب‌تر. و چه حس خوبی داری نسبت به نتیجه‌ی این دو سال، نسبت به همین تغییر زمین بازی.

امروز هم با یک نفر دیگر شبیه این بحث را داشتم. فیزیک می‌خواند اما از فلسفه بیزار شده بود چون می‌گفت در فلسفه جواب سوال‌هایش را نمی‌گیرد و حتی همه چیز نسبت به قبل مبهم‌تر می‌شود. بهش گفته بودم همه‌ی این جواب نگرفتن‌ها و مبهم‌تر شدن‌ها نمی‌تواند خود یک نشانه باشد که باید فضای فکریت را تغییر بدهی؟ گفته بود نه! و روش علم را برای جواب دادن به مسائل موجه‌تر می‌دانست. و من دوباره همان حرف‌هایی که چند روز پیش به شخص دیگر زده بودم را به نحو دیگری به او هم زده بودم. و او فقط از من یک سوال پرسیده بود، «یعنی شما واقع‌گرای علمی نیستید؟». و من واقعا مانده بودم چه باید بگویم؟! فقط توانسته بودم بگویم «سوالتان سخت است. به هر حال موفق باشید. مهم اینه که ببینید کجا حالتان خوب است، در فلسفه یا فیزیک یا...» و باز با این حرف یک برچسب دیگر روی من خورده شده بود...

چرا علاقه داریم برچسب‌هایی(علمی، اخلاقی، اجتماعی،...) را به هم بچسبانیم؟ نمیدانم؛ شاید اینجوری می‌خواهیم زودتر تکلیف طرف مقابل با ما روشن شود. اما چرا باید تکلیف طرف مقابل با ما روشن شود؟ چرا در حد اندک روابطی که می‌تواند به هیچ جای ما برنخورد باید تکلیف یک نفر را با خودمان بدانیم، آن هم اینگونه؟ اصلا چرا باید همه‌ی آدم‌ها بتوانند در برچسب‌هایی که ما بلدیم جا بگیرند؟ اندازه‌ی همه‌ی آدم‌ها مگر باهم یکسان است؟